Terry Pratchett’in Diskdünya serisindeki “Büyük A’tuin”
FANTASTİK NEDİR? NE DEĞİLDİR?
Son birkaç yıldır, kitapçıların raflarında fantastik adı altında sunulan; vampirler, kurt adamlar veya uzay yolculuklarıyla dolu kitapların hepsine “fantazya” etiketini yapıştırmak ne kadar doğru? Kafka’nın “Dönüşüm”ündeki böceğe dönüşen Gregor Samsa’nın yaşadıkları veya Stephen King’in “Hayvan Mezarlığı”ndaki ölümden geri dönen köpekçiğin saçtığı dehşet bize pek fantastik geliyor olabilir. Ama bu hikâyeleri, “Yerdeniz”, “Yüzüklerin Efendisi” veya çoğumuzun “Taht Oyunları” olarak tanıdığı “Buz ve Ateşin Şarkısı” serisindeki sıfırdan yaratılmış evrenlerle aynı kefeye koymak biraz haksızlık oluyor sanki.
İşte bu noktada devreye alt türler giriyor. Barış Müstecaplıoğlu’nun Birgün gazetesinin kitap eki için kaleme aldığı “Fantazya Deyip Geçmeyelim” yazısı, fantazyanın alt türlerinden ve bunların İngilizce isimlerini Türkçeleştirmeye kalktığımızda nasıl anlamlarını kaybettiklerinden bahseder.Gerçek dünyayla hiçbir alakası olmayan, her şeyiyle eksiksiz bir evren sunan “Yüzüklerin Efendisi”nin girdiği High Fantasy alt türünü Yüksek Evren diye çevirdiğimizde aklınıza ne geliyor, bir düşünün… Olmadı değil mi?
İşte bu sebeple Müstecaplıoğlu yazısında anlaşılabilir bir dille kendi sınıflandırmalarını sunuyor bize. Fantastik edebiyatın alt türlerini anlamak isteyenler için de iyi bir fırsat yaratıyor:
Şehir fantazyası: Bildiğimiz, içinde yaşadığımız veya tarih boyunca var olmuş gerçek şehirlerde geçen fantastik olaylar dizisi… Neil Gaiman’ın “Yokyer” eseri, çoğu vampir kitabı (evet, “Alacakaranlık” da dâhil) ve Türk yazarlardan Doğu Yücel veya Sadık Yemini’nin eserleri, şehir fantazyasına iyi birer örnek.