Herkes için erişilebilir bir kültür ve yaşam platformu olmayı hedefleyen Arter, sergiler, etkinlikler, öğrenme, film ve yayınlardan oluşan çok disiplinli programıyla 13 Eylül Cuma günü Dolapdere’deki yeni binasının kapılarını açacak.
Bir Vehbi Koç Vakfı (VKV) kuruluşu olan Arter’in açılış programında toplam yedi sergi yer alıyor. Emre Baykal ve Eda Berkmen küratörlüğünde Arter Koleksiyonu’ndan oluşturulan Saat Kaç? başlıklı sergi, bellek, zaman ve mekân kavramları etrafında şekilleniyor. Küratörlüğünü Selen Ansen’in yaptığı Kelimeler Pek Gereksiz başlıklı koleksiyon grup sergisi ise, jest, kalıntı ve iz temaları etrafında kurgulanıyor. Altan Gürman retrospektif sergisi, 1976 yılında hayatını kaybeden sanatçının tüm üretimini bir araya getiriyor. Ayşe Erkmen’in Arter’in açılış programında yer alan sergisi Beyazımtırak, sanatçının 1970’lerden bu yana gerçekleştirdiği sanatsal üretim içinden retrospektif bir anlayışla seçilenlerle birlikte, bu sergi için özel olarak tasarlayıp ürettiği yeni işleri bir araya getiriyor. Rosa Barba’nın Gizli Konferans başlıklı yerleştirmesi sanatçının 2010–2015 yılları arasında müze depolarında çektiği üç filmden oluşuyor. İnci Furni’nin Bir An İçin Durdu başlıklı kişisel sergisi, sanatçının bu sergi için ürettiği yeni işlerini bir araya getiriyor. Céleste Boursier-Mougenot’nun offroad, v2 başlıklı yerleştirmesi, dışarıdaki rüzgârın hızı ve yönüyle etkileşim içinde hareket eden üç adet kuyruklu piyanodan oluşuyor.
Arter’in etkinlik programının Eylül-Aralık 2019 döneminde ağırlayacağı sanatçılar arasında Aydın Esen, A Portrait and a Dream, Can Çakmur, Emin Fındıkoğlu Quartet ile Tolgahan Çoğulu, Sinan Ayyıldız Duo ve Can Çakmaz yer alıyor. Meggy Rustamova, Noé Soulier, Gizem Karakaş ve Etem Şahin, Kate McIntosh ise özgün performanslarıyla Arter’in etkinlik programına dahil olacaklar.
22 Ekim’de Jonas Mekas Retrospektifi’yle başlayacak Film Programı bir hafta boyunca sanatçının neredeyse tüm üretimini izleyicilerle buluşturacak. Jonas Mekas toplu gösteriminin ardından Arter’in koleksiyon sergilerine paralel olarak hazırlanan bir içerikle devam edecek olan Film Programı, Agnes Varda, Chantal Ackerman, Alain Resnais, Chris Marker, Laurie Anderson, Apichatpong Weerasethakul gibi yönetmen ve sanatçıların filmlerinden örnekleri bir araya getirecek.
Öğrenme Programı kapsamında kamuya açık olarak düzenlenecek konuşmalar, atölye çalışmaları, seminerler ve sergi turlarıyla beraber, Gençlik Konseyi ve Arter Araştırma Programı adıyla iki uzun soluklu program hayata geçirilecek. İçinde yaşadığımız zamanı sanat aracılığıyla yorumlamaya yönelik etkinlikler sunacak olan program, herkesin yaratıcı sürecin parçası olabileceği bir ortamı mümkün kılmayı amaçlıyor.
Arter, sergi programı etrafındaki tartışmaları beslemeyi ve teşvik etmeyi amaçlayan yayınlar sunmayı da sürdürecek. Yeni binadaki yayın programı, sanatçılara ve sergilere odaklı yayınların yanında Arter Koleksiyonu’na odaklanan Arter Yakın Plan ve Arter Arka Plan başlıklı iki yeni kitap dizisiyle başlayacak.
SERGİLER
SAAT KAÇ?
Arter Koleksiyonu’ndan grup sergisi
Küratörler: Emre Baykal, Eda Berkmen
Galeri 3 ve 4
16 Şubat 2020’ye kadar
Arter Koleksiyonu’ndan oluşturulan Saat Kaç? başlıklı sergi, bellek, zaman ve mekân kavramları etrafında şekilleniyor. Bu kavramları ev, gündelik nesneler, bireysel ve kolektif tarihler, içerisi/dışarısı, kentsel ritimler, mimari, arkeoloji, sınırlar ve göç gibi temalar üzerinden ele alarak farklı bağlamlar içinde ürettikleri anlamları, karşı karşıya geldiklerinde nasıl işlediklerini araştıran sergide, 34 sanatçının 44 yapıtına yer veriliyor. Saat Kaç? sergisi, başlığını Cengiz Çekil’in Arter Koleksiyonu’nda yer alan, günlük gazetelerin üzerine aynı soruyu yazıp çoğalttığı serigrafi dizisinden alıyor.
Arter’in aynı atriuma açılan üçüncü ve dördüncü kat galerilerine yayılan sergi, binanın mimari özelliklerinden yola çıkarak iç ve dış, kamusal ve özel, geçmiş ve bugün, kurmaca ve gerçek arasındaki sınırları muğlaklaştıran bir deneyim sunuyor. Saat Kaç?, kronolojik ve çizgisel bir anlatıdan ziyade, işlerin birbirleriyle ve içinde yer aldıkları mimari yapıyla kurdukları diyaloğun, bu etkileşimden doğan yeni anlamların, farklı ilişkilenme biçimlerinin izini sürüyor. Sarkis’in Çaylak Sokak (1986), Sigmar Polke’nin Patates Ev (1967), Hale Tenger’in Dışarı çıkmadık çünkü hep dışardaydık / İçeri girmedik çünkü hep içerdeydik (1995-2015) ve Nam June Paik’in Fransız Saati Televizyonu (1989) başlıklı yapıtları gibi sanat tarihsel öneme sahip işlere de yer veren sergi, aynı zamanda Arter’in İstiklal Caddesi’ndeki eski binası ile Atatürk Kültür Merkezi, Maçka Sanat Galerisi, Yapı Kredi Kâzım Taşkent Sanat Galerisi ve Antrepo gibi artık var olmayan ancak kentin belleğindeki yerlerini korumaya devam eden mekânlarda gerçekleştirilmiş sergilerden hatırlayacağımız işleri de bir araya getirerek sanatsal ve kültürel geçmişe dair hafızayı tazeliyor.
Sanatçılar: Mac Adams, Hüseyin Bahri Alptekin, Volkan Aslan, Aslı Çavuşoğlu, Cengiz Çekil, Marie Cool Fabio Balducci, Barış Doğrusöz, Cevdet Erek, Ayşe Erkmen, Harun Farocki, Hreinn Friðfinnsson, Bilge Friedlaender, Deniz Gül, Al Hansen, Mona Hatoum, Eric Hattan, Vlatka Horvat, Ahmet Doğu İpek, Gülsün Karamustafa, Alicja Kwade, Sinan Logie, Jonas Mekas, Füsun Onur, İz Öztat, Nam June Paik, Seza Paker, Sigmar Polke, Reiner Ruthenbeck, Michael Sailstorfer, Sarkis, Serge Spitzer, Hale Tenger, Nil Yalter.
KELİMELER PEK GEREKSİZ
Arter Koleksiyonu’ndan grup sergisi
Küratör: Selen Ansen
Galeri 0
8 Mart 2020’ye kadar
Türkiye’den ve çeşitli ülkelerden sanatçıların Arter Koleksiyonu’nda yer alan sürece dayalı veya hareketle bağlantılı eserlerini buluşturan Kelimeler Pek Gereksiz başlıklı sergi, jest, iz ve kalıntı temaları etrafında kurgulanıyor. Yaşamın sıradan ve gündelik yönlerine eğilen sergi, bir müze deposunda muhafaza edilemeyen veya bir sergi alanına yerleştirilemeyen gelip geçici duygu, ilişki ve süreçleri ele alıyor. Böylece göz ardı edilen şeylere, gündelik nesnelere ve tanıdık durumlara yeni bir gözle bakarak, onların yaratıcı potansiyellerini açığa çıkarmayı öneriyor.
İsmini Depeche Mode’un 1990’lardaki hit parçası Enjoy the Silence (Sessizliğin Tadını Çıkar) şarkısının sözlerinden alan sergi, beden, dil, zaman ve mekânla güçlü ve dinamik ilişkiler kuran eserlerden oluşuyor. Sergilenen eserler, sanat nesnesine ürünü, koruyucusu, katalizörü, izi ve/veya kalıntısı olduğu hareketler ve eylemler üzerinden yaklaşarak farklı bir bakış açısı edinmemize aracılık ediyor. Eserler aynı zamanda, el kullanılarak veya kullanılmaksızın gerçekleştirilen çok sayıda gündelik eylemi –önemsiz, beyhude, hayatî ya da temel bazı eylemler de dahil olmak üzere– canlandırarak veya belgeleyerek, geçmiş jestlere tanıklık ediyor ya da yeni, gelecek jestlere kapı aralıyor. Çeşitli üretim biçimleri yoluyla geçip giden zamanın izlerini, ortadan kaybolan veya tüketilmiş şeylerin kalıntılarını ve duyusal deneyimleri görünür kılıyorlar.
Sanatçılar: Gökçen Dilek Acay, Vito Acconci, Nevin Aladağ, Meriç Algün, Francis Alÿs, Mehtap Baydu, Yto Barrada, Joseph Beuys, Geta Brătescu, George Brecht, Elina Brotherus, Stanley Brouwn, Sophie Calle, Anetta Mona Chişa & Lucia Tkáčová, Henning Christiansen, Elmas Deniz, Elisabetta Di Maggio, Osman Dinç, Maria Eichhorn, Didem Erk, Ceal Floyer, Leylâ Gediz, Ludwig Gosewitz, Rebecca Horn, Vlatka Horvat, Allan Kaprow, Ali Kazma, Milan Knížák, Daniel Knorr, Július Koller, Igor Kopystiansky, Alicja Kwade, Lene Adler Petersen, Sigmar Polke, Karin Sander, Sarkis, Roman Signer, Amikam Toren, Ken Unsworth, Franz Erhard Walther ve Akram Zaatari.
ALTAN GÜRMAN
Arter Koleksiyonu’ndan retrospektif sergi
Küratör: Başak Doğa Temür
Galeri 3
16 Şubat 2020’ye kadar
1976’da erken yaşta kaybettiğimiz Altan Gürman’ın 1965’ten ölümüne dek üretmiş olduğu yapıtlarının büyük bir bölümü ve arşivi, eşi Bilge Gürman tarafından yıllarca özenle bir arada tutulup korunduktan sonra, 2013 yılında, misyonlarından biri de Türkiye’de çağdaş sanat üretiminin belleğini oluşturmak olan Arter’in koleksiyonuna eklendi. Türkiye’de çağdaş sanatın öncülerinden ve yapıtaşlarından biri olarak ancak 2000’li yıllarda yerini almaya başlayan sanatçının yapıtlarının tamamına yakını, 1991’de gerçekleştirilen bir sergiden yirmi sekiz yıl sonra ilk kez Arter’deki sergide bir araya geliyor. Sergide, Arter koleksiyonunda yer alan 50’ye yakın yapıtın yanısıra, arşivden seçilen eskiz, fotoğraf, ders notu, nesne ve dokümanlar da yer alacak.
1960’ta İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü’nden mezun olan Gürman, askerliğinin ardından 1963-1966 yılları arasında Paris Güzel Sanatlar Yüksek Okulu’nda resim ve özgün baskı konusunda yetkinleşir. 1967’de İDGS Akademisi’nde asistan olarak göreve başlar ve oluşumuna önemli katkıda bulunduğu Temel Sanat Eğitimi Kürsüsü’nün önce yürütücülerinden biri, 1974’te de başkanı olur. Gürman Paris’teyken resim yapmanın başka yollarını araştırır, el alışkanlıklarını unutmak isteyerek yeniden resme başlar. Ona göre sanat daha az kutsal, yaşama daha yakın olmalıdır. Yapıtlarında kabul görmüş ifade biçimlerini, teknikleri sorgularken üretiminde o dönemde Türkiye’de alışılagelmiş malzemeleri tercih etmez. Harf damgaları ve şablonları, mukavva, dikenli teller, ahşap, suni deri gibi malzemeler kullanır. Kesip biçerek, oyup çıkararak, çakarak, boyayı sinek ilacı pompasıyla püskürterek çalışır. Gündelik nesneleri, istatistik verilerini, militarizmi ve bürokrasiyi konu edinir. 1976’da üç boyutlu ve mekânsal yapıtlar üretmek üzere hazırlık içindedir; ölümünden önce tamamladığı son yapıtı ise Arter’deki sergide yer alan Kapitone olur.
AYŞE ERKMEN, BEYAZIMTIRAK
Küratör: Emre Baykal
Galeri 2
8 Mart 2020’ye kadar
Ayşe Erkmen’in Arter’in açılış programında yer alan sergisi Beyazımtırak, sanatçının 1970’lerden bu yana gerçekleştirdiği sanatsal üretim içinden retrospektif bir anlayışla seçilenlerle birlikte, bu sergi için özel olarak tasarlayıp ürettiği yeni işleri bir araya getiriyor. Arter Koleksiyonu’ndan ve koleksiyon dışından toplam 16 yapıtı kurumun yeni mekânıyla diyalog halinde yeniden hayata geçiren sergi, adını sanatçının koleksiyonda yer alan ve bu sergide de gösterilen Whitish / Beyazımtırak (2007) adlı işinden ödünç alıyor.
Erkmen’in yapıtının temel niteliklerine, üretim sürecinin kapsamında tuttuğu düşünsel ve fiziksel jestler skalasına, malzeme çeşitliliğine, harekete geçirmeyi hedeflediği duyulara, ön plana çıkardığı ilişkisellik biçimlerine, özellikle de mekân ve zaman kavramlarının onun yapıtının içine nasıl nüfuz ettiğine dair pek çok ipucunu içinde barındıran sergi, sanatçının çoğunlukla gösterildikleri yere sıkı sıkıya bağlı, dolayısıyla birebir tekrarlanması mümkün olmayan yapıtlarını Arter’in yeni binasına uyarlayıp, mekânla ve birbirleri arasında yeni bir ilişkiler ağı içinde bir araya getiriyor.
Küratörlüğünü Emre Baykal’ın üstlendiği Beyazımtırak, Ayşe Erkmen’in en eskisi 1969 tarihli erken dönem çalışmalarına dek uzanıyor. Kurumsal sanat mekânları ya da kamusal alanlar için gerçekleştirdiği projelerinde, izleyicinin deneyimine beklenmedik yön ve mesafeleri, mimari veya çevresel ölçekleri, uzaklık ve yakınlıkları, görünenlerin yanı sıra görünmeyenleri de ekleyen Ayşe Erkmen’in sanatsal pratiğini kapsamlı bir şekilde araştıran sergi, sanatçının Türkiye’deki ilk kurumsal solo sergisi olma özelliği de taşıyor.
ROSA BARBA, GİZLİ KONFERANS
Arter Koleksiyonu’ndan kişisel sergi
Galeri 1
19 Ocak 2020’ye kadar
Rosa Barba’nın Gizli Konferans başlıklı yerleştirmesi 2010-2015 yılları arasında Berlin, Roma ve Londra’da yer alan üç müzenin eser depolarında ve arşivlerinde çektiği ve sergi mekânında 35 mm film makineleriyle gösterilen üç filmden oluşuyor. Müze depolarında saklanan, farklı malzemelerle yapılmış ve farklı zamanlara ait sanat yapıtları arasında kurgulanan hayali diyaloglara odaklanan eser, kültürel arşivleme konusunu tartışmaya açan bir anlatı kuruyor.
İNCİ FURNİ, Bir An İçin Durdu
Küratör: Eda Berkmen
Galeri -1
26 Ocak 2020’ye kadar
İnci Furni’nin 2014’dan itibaren süregelen Vol. sergilerinin bir devamı niteliğindeki Bir An İçin Durdu sanatçının sergi mekanı için özel olarak ürettiği yeni işlerinden oluşuyor. Sergide, desen ve nesnelerden meydana gelen yerleştirmeye, sanatçının galeri mekânında geçirdiği iki buçuk aylık süredeki deneyimine ve haftada bir Arter binasının yanı başına kurulan bit pazarına atıfta bulunan video performansları eşlik ediyor. Yapıtında bireyin nesnelerle, mekanlarla ve birbirleriyle ilişkilenme şekillerine odaklanan Furni, temsilin, hareketin, jestin ve dilin alışılagelen kullanımlarını sekteye uğratıyor. Sanatçı, gündelik, hafif ve kırılgan formları bir araya getirerek kurguladığı düzenlemeyle, çoğu zaman fark edilmeden gelip geçen ve beklenmedik anlam ve bağların açığa çıkma olasılığını içinde barındıran ayrıksı bir anın izini sürüyor. Furni aynı zamanda kültürel objelerin korunma ve tasnifi, dolayısıyla kalıcılık ile özdeşleştirilen müze bağlamında, kullandığı kısa ömürlü malzemeler ve kolayca dönüştürülebilir yapı yöntemleriyle geçicilik esasına vurgu yapıyor.
CÉLESTE BOURSIER-MOUGENOT, offroad, v.2
Küratör: Selen Ansen
Karbon
15 Aralık 2019’a kadar
offroad, v.2, geçici olarak yerleştirildikleri fiziki mekânın sınırları içinde, farklı hızlarda ve farklı yönlere doğru seyreden üç adet kuyruklu piyanodan oluşuyor. Dışarıdaki rüzgârın hareketine ve kendi aralarındaki etkileşime duyarlı bir elektro-mekanik sistem aracılığıyla hareket eden enstrümanlar, mimari mekânın sınırları dahilinde süreç içerisinde kendi dünyalarını yaratıyor. İzleyiciler, yapıtın icra edildiği alana adım atarak veya mekândaki platformun üzerine çıkıp, piyanoların birbirlerine yaklaşıp uzaklaşırken kurdukları veya bozdukları bağları gözlemlemeye, yapıtı hem görsel hem de akustik yolla deneyimlemeye davet ediliyorlar. Piyanoların hareketini belirleyerek işe koreografisini veren rüzgâr gülü, Arter’in dördüncü katındaki terasta görülebilir.
ETKİNLİKLER
Arter, yeni binasında tüm sanat disiplinlerinin yenilikçi örneklerine ve nitelikli yorumlarına yer verecek bir etkinlik programı başlatıyor. Etkinlik programı kapsamında Arter’de sahne sanatları, çağdaş ve elektronik müzik, film, performans sanatı ve dijital sanatlar gibi pek çok disiplinden örnekler sunulacak.
Program kapsamında ilk dört ay içinde Arter’de yer alacak sanatçılar arasında Aydın Esen, A Portrait and a Dream, Can Çakmur, Emin Fındıkoğlu Quartet ile Tolgahan Çoğulu, Sinan Ayyıldız Duo ve Can Çakmaz bulunuyor. Sevgi Gönül Oditoryumu’nda gerçekleştirilecek bu performanslar, salonun esnek yapısı ve teknik imkânları sayesinde dinleyicilere alışılmışın dışında bir konser deneyimi yaşatacak. Müzikle beraber çağdaş dans ve tiyatrodan örnekleri de içerecek Arter etkinlik programının tüm detayları Eylül ayında açıklanacak.
Arter etkinlik programı; Eylül 2019–Mayıs 2020 tarihleri arasında bir performans sanatı seçkisi de sunacak. Selen Ansen’in küratörlüğünü üstlendiği bu performans programı, Kutlama, Katılma ve Tınlama başlıklarını taşıyan, birbiriyle ilişkili ve ardışık üç bölümden oluşuyor. Gerek salonların sunduğu imkânlardan faydalanan gerekse müşterek alanlara müdahaleleri içeren bu performansların bazıları, ziyaretçileri sürece dahil eder nitelikte olacak.
Eylül-Aralık 2019 arasında Kutlama başlığı altında yer alacak performanslar sırasıyla şöyle: görsel sanatçı Meggy Rustamova’nın ritüeller, imgeler ve nesneler aracılığı ile şehri ve şehirde yaşayanları doğayla ilişkilendirmek üzere Arter’in dış ve iç alanlarında icra edeceği A Speech of Nature isimli performansı; dansçı ve koreograf Noé Soulier’nin Arter Koleksiyonu’ndan seçtiği eserleri sahneleyeceği Performing Art isimli sergi niteliği taşıyan gösterisi; Medyartiz ismi altında üretim yapan Gizem Karakaş ve Etem Şahin sanatçı ikilisinin Arter’in öznel hikâyelerinden serbestçe esinlenerek kurguladıkları Modyogayd isimli alternatif “sesli rehber”. Performans programının Katılma başlıklı ikinci bölümü ise, Aralık ayının sonunda Kate McIntosh’un yıkma ve bozma jestleri etrafında şekillendirdiği Worktable isimli katılıma dayalı eseri ile başlayacak.
ÖĞRENME
İçinde yaşadığımız zamanı sanat aracılığıyla yorumlamaya yönelik süreç ve etkinlikler sunan Arter öğrenme programı, herkesin yaratıcı sürecin parçası olabileceği bir ortamı mümkün kılmayı amaçlıyor. Sanatçılar, ziyaretçiler ve paydaşlar arasında uzun süreli bağlar kurmayı hedefleyen programda; sergi turları, konuşmalar, atölye çalışmaları ve seminerlerin yanı sıra Gençlik Konseyi ve Arter Araştırma Programı başlığı altında katılımcıların ilgi ve ihtiyaçları etrafında şekillenen uzun soluklu programlar yer alıyor.
Öğrenme Programı kapsamında her hafta Arter’de sergilenen yapıtların bağlamını genişletmeyi amaçlayan Yorumlama Etkinlikleri düzenlenecek. Eserler aracılığıyla ortaya çıkan sorular ve sanatsal üretim yöntemlerinden hareketle ziyaretçilerin katılımını davet eden konuşma, sohbet, okuma ve atölyeler gerçekleşecek. Farklı yaş gruplarına yönelik Çocuk Atölyeleri’nin yanı sıra, sanatçı yürütücülüğünde Yetişkin Atölyeleri düzenlenecek.
Arter’in açık olduğu her gün ücretli Rehberli Turlar, rezervasyonlu grup turları ve her perşembe günü ücretsiz turlar gerçekleştirilecek. Bu turların yanı sıra, Okul Turları kapsamında öğrenciler sergilerdeki eserlerden yola çıkacak içerik ve çeşitli malzemelerle karşılaşma olanağı bulacakları atölye çalışmalarına katılacaklar. Her hafta gerçekleşecek İşaret Dili Turları ile sergi içerikleri erişilebilir kılınacak.
Arter Öğrenme Programı’nda yıl boyunca farklı içerik ve yaklaşımlara odaklanan uzun soluklu süreçler de yer alıyor. Çağdaş sanat alanında temel tartışmaları ve güncel eğilimleri Arter’in programıyla ilişkilendirerek ele alan Çağdaş Sanat Seminerleri, Sena Başöz, Merve Ünsal ve Rana İren Gediz tarafından verilecek. Hareket Atölyeleri’nde katılımcılar, bedenle çalışmaya dair farklı yöntemleri Zeynep Günsür, Çıplak Ayaklar Kumpanyası, Aylin Vartanyan ile Jale Karabekir ve Dila Yumurtacı eşliğinde deneyimleyerek hareket alanlarını genişletebilecek.
Arter Öğrenme Programı kapsamında ilki gerçekleştirilecek olan Gençlik Konseyi ve Arter Araştırma Programı, davet edilen katılımcıların sekiz ay boyunca kendi ihtiyaç ve ilgileri doğrultusunda hayata geçecek. Beyoğlu – Şişli bölgesinde öğrenim gören 11-14 yaş arasındaki çocukların farklı sanat disiplinlerini keşfederek kendi ifade dillerini oluşturmalarını amaçlayan Arter Gençlik Konseyi, Güneş Terkol yürütücülüğünde gerçekleşecek. Arter Araştırma Programı ise, çağdaş sanat alanında çalışan kültür üreticilerinin araştırma konuları ve pratiklerinden yola çıkarak süreç odaklı ve kendiliğinden örgütlenmeyi önemseyen bir yaklaşımla Merve Ünsal yürütücülüğünde şekillenecek.
FİLM
Film programı dahilinde haftalık düzenli film gösterimlerinin yanı sıra üç aylık süreçlerde tema veya yönetmen odaklı retrospektifler, söyleşi ve paralel etkinliklerle zenginleştirilmiş gösterimler gerçekleşecek.
Sevgi Gönül Oditoryumu’nda gerçekleşecek film programı, 22 Ekim’de bir haftalık Jonas Mekas Retrospektifi’yle başlayacak. Amerikan avangard sinemasının öncüsü kabul edilen ve bu yıl 96 yaşında hayatını kaybeden Jonas Mekas’ın neredeyse tüm üretimi kapsamlı bir programla sunulacak. 1922’de Litvanya’da doğan Mekas, II. Dünya Savaşı’nda esir düştü ve Almanya’da bir toplama kampına gönderildi. Çalışma kampından kurtulup 1949 yılında New York’a geldiğinde, burada karşılaştığı zihinsel canlılık ve aktif sanat ortamı hayatını tümüyle değiştirdi. Sinemayla ilgilenmeye karar verdi ve kardeşi Adolfas’la birlikte kurdukları Film Culture dergisiyle, Yeni Amerikan Sineması adı verilen akımın da sözcüsü haline geldi. Geleneksel film pratiğiyle bağlarını kopararak, “yaşayan, hareket halindeki bir sinema” arayışını başlattı. Gerilla sinemacılığı ve ev yapımı filmleriyle John Lennon, Andy Warhol gibi dönemin sanatçıları için çok önemli bir figür haline geldi, “günlük” formatında çektiği belgesellerle yeni bir türün oluşmasına öncülük etti. Bağımsız filmlerin gösterimlerine ev sahipliği yapan Film-Makers’ Cinematheque’i ve bu projenin büyüyüp olgunlaşmasıyla hayata geçen, bugün avangard sinemanın kalesi olan Anthology Film Archives’ı kurdu.
Jonas Mekas Retrospektifi’nde, Venedik Film Festivali’nde En İyi Belgesel Ödülü’nü kazanan “Brig”den, Jackie Kennedy ve ailesinin Andy Warhol’un evinde geçirdiği yazları kameraya aldığı “This Side of Paradise”a ve 1948-1951 arası New York sokaklarındaki günlük yaşamı çektiği “Williamsburg-Brooklyn”e kadar sanatçının neredeyse tüm önemli filmleri izlenebilecek. Mekas’la birlikte çalışmış isimlerin yer alacağı panellerde Jonas Mekas’ın hem sanatçı kişiliği hem de film mirasını korumak için yaptığı çalışmalar konuşulacak.
Film programı Jonas Mekas Retrospektifi’nin ardından; 29 Ekim’den itibaren her hafta salı günü Sevgi Gönül Oditoryumu’nda, Arter koleksiyonundan oluşturulmuş sergiler olan Saat Kaç? ve Kelimeler Pek Gereksiz’e paralel olarak düzenlenecek gösterimlerle devam edecek. Sergilerin sanatseverlere çağrıştırdığı ritim, mekân, kişisel tarih, anlatılar, film hafızası, izler, arkeoloji gibi temalar etrafında oluşturulan programda Agnes Varda, Chantal Ackerman, Alain Resnais, Chris Marker, Laurie Anderson, Apichatpong Weerasethakul gibi isimlerin filmleri gösterilecek.
YAYINLAR
Arter, sergi programı etrafındaki tartışmaları beslemeyi ve teşvik etmeyi amaçlayan yayınlar sunmayı sürdürecek. Türkçe ve İngilizce olmak üzere iki dilli yürüttüğü yayın politikasıyla Arter, özgün araştırmaların hayata geçmesini ve yeni metinlerin oluşturulmasını destekleyerek sanat tarihi yazımına katkıda bulunmayı hedefliyor.
Arter Yayınları yeni dönemde sanatçılara ve sergilere odaklı yayınların yanında, Arter Koleksiyonu’na odaklanan Arter Yakın Plan ve Arter Arka Plan başlıklı iki yeni kitap dizisine başlıyor. Her seferinde tek bir esere odaklanacak ve tek bir yazar tarafından kaleme alınacak Arter Yakın Plan kitapları, Türkiye’nin çağdaş sanat tarihinde dönüm noktalarından biri sayılan kritik bir yapıtla, Sarkis’in ilk kez 1986’da Maçka Sanat Galerisi’nde sergilenen, ardından 1989 yılında Paris’teki Centre Pompidou’da Yeryüzü Büyücüleri sergisinde yer alan ikonik işi Çaylak Sokak’la başlıyor. Arter’in başküratörü Emre Baykal, yapıt üzerine kaleme aldığı metinde yapıtı siyasi ve kültürel tarihle iç içe geçen farklı bağlamlarda yeniden yorumlarken aynı zamanda yapıt etrafında kişisel bir yolculuk kurguluyor. Arter’in koleksiyonundan kurgulanan sergilere eşlik etmek üzere başlatılan Arter Arka Plan dizisinin ilk kitapları ise, Saat Kaç? ve Kelimeler Pek Gereksiz başlıklı grup sergilerine eşlik ediyor. Dizinin bu ilk kitaplarında, sergilerin arka planındaki düşüncelerden ve serginin kurgulanma sürecinden hareketle seçilip özgün bir kurguyla bir araya getirilen metin parçalarına Arter’in sanatsal ve kültürel üretimi teşvik etme anlayışı doğrultusunda bu yayınlar için üretilmiş yeni yazılar eşlik ediyor.
Açılış sergileri arasında yer alan Altan Gürman retrospektif sergisi için çoğunluğu Arter Koleksiyonu’nda yer alan neredeyse tüm Altan Gürman yapıtlarının yanında, sanatçının arşivinden çeşitli belgeler, taslaklar, eskizler, yazışmalar, fotoğraflar, tezler, ders notları ve dialar içeren kapsamlı bir yayın hazırlanıyor. Kitapta Barış Acar, Selen Ansen, Ahu Antmen, Duygu Demir, Bora Gürdaş, Ali Kayaalp, İz Öztat ve Nermin Saybaşılı’nın, Gürman’ı yeni karşılaşmalara açan metinleri yer alıyor.
Ayşe Erkmen’in Beyazımtırak başlıklı retrospektif sergisi için hazırlanan yayında, küratör Emre Baykal’ın sanatçıyla pratiği üzerine yaptığı etraflı bir söyleşiye yer veriliyor. Kitap boyunca Ayşe Erkmen’in farklı dönemlerdeki üretiminden fotoğraflar, Arter’deki sergiden yerleştirme görüntüleriyle bir arada sunuluyor. İnci Furni’nin kişisel sergisi Bir An İçin Durdu’ya eşlik eden yayında ise küratör Eda Berkmen’in Furni ile geniş çerçeveli bir söyleşisi ve yazar Sema Kaygusuz’un bu kitap için kaleme aldığı bir metin bulunuyor.