Fransız ressam Felix Ziem, sadece kendi devrinde değil, aradan 150 yıl geçtikten sonra bile “geçmişteki İstanbul”u bize tanıtıyor…
Yazı: Zekiye Yaraş Meriç
İstanbul, Cami
19’uncu yüzyılın en önemli ressamlarından olan Felix Ziem, sadece çalışmaları ve ortaya koyduğu eserleriyle değil, içinde bulunduğu dönemin ve sonraki iki yüzyılın resme bakışını da etkilemesiyle bugün de gündemdeki yerini koruyor. Fransız ressam Felix Ziem, Macaristan’dan sürgün edilmiş terzi bir baba ve Fransız bir annenin oğlu olarak 1821 yılında Burgundy’de dünyaya geldi. Dijon Güzel Sanatlar Akademisi’nde eğitim aldı. Mimar adayı olarak başladığı eğitimi tamamladığında ressamdı. Ziem’in yolu ilk kez 1841 yılında Venedik’e düştü ve o ziyaret, yaşamının sonuna dek gerçekleştireceği sayısız Venedik gezisinin de ilkiydi.
Ziem, asıl olarak Venedik’i konu alan tablolarıyla tanınıyordu ancak İstanbul’la ilgili eserlerinin yeri ve önemi başkaydı. Kapalı kutu niteliğindeki Osmanlı başkentinin fazla konuksever olduğu da söylenemezdi. Felix Ziem, daha önce gelmeye niyet ettiyse de, İstanbul’a ancak 1856 yazında ayak basabildi. Bu tarih de önemliydi çünkü Kırım Savaşı sona ermiş, Osmanlı Devleti, İngiltere ve Fransa’dan oluşan müttefiklerle Rusya Paris Antlaşması’nı imzalamak üzere 30 Mart 1856’da masaya oturmuştu. Dolayısıyla Ziem, Osmanlı-Fransız ilişkilerinin nispeten daha dengeli süreceği son 60 yıllık dönemin başında İstanbul’a gelmişti.
Sanatçı 28 Temmuz 1856 – 18 Eylül 1856 tarihleri arasında İstanbul’daydı. Zannedildiğinin aksine yaklaşık iki ay süren bu ziyaret süresince elinde fırçası ve önünde tuvali resimler yapmadı, ancak bol bol İstanbul eskizleri çizdi. Bu eskizlerin çoğunda da güneşin doğduğu ve battığı noktalarla başta Sultanahmet Camii olmak üzere gezdiği mahalle camilerinin denizle konumunu, köprülerin, Boğaz’ın sularında gezen kayıkların, karada ilerleyen öküz arabalarının, insanların ve Haliç’teki gemilerin, yelkenlilerin hangi noktadan nasıl göründüğünü, birbirleri arasındaki mesafeyi ve tablosuna renk katacak diğer detayları bir ressama özgü yöntemlerle not aldı.